İzmir’e 50 km, Kolophon’a ise 15 km uzaklıktaki bir liman kenti olan Notion, bugünkü Ahmetbeyli köyünün sınırları içindedir. Günümüz köylüleri tarafından "Kale" olarak adlandırılıyor.
Notion, kıyıda yükselen ve birbirinden küçük bir toprak parçası (berzah) ile ayrılmış olan, üstü düz ve basık iki tepenin üzerinde 500 x 1000 m'lik bir alanda yer almaktadır. Kent, Klaros Tapınağı'ndan hemen hemen 2 km. uzaklıktadır.
Denizin yanı başında yükselen bir tepe üzerindeki konumu, yakınındaki küçük ırmağı ve vadideki mütevazı toprakları ile tipik bir erken dönem Yunan yerleşmesidir Notion.
Bir ören yeri olarak güzeldir. Akropolün üstünden, güneydeki Samos'a (Sisam), güneydoğudaki Kuşadası'na ve Efes'e doğru çok görkemli ve hakim bir manzarası vardır.
Kalıntılann göz alıcı bir nitelik taşıdığı söylenemez. Görünürdeki izler azdır. Ören yeri iyi bir şekilde korunmamıştır. 1921 yılında Charles Picard'ın başkanlığı altındaki bir Fransız araştırma heyeti burada çalışmıştır. Son yıllarda Erol Atalay kazılar yapmıştır. Genç yaşta ölen arkeoloğun ardından çalışmaları Selahattin Erdemgil yönetmektedir.
3.22 km. boyunca uzayıp giden bir savunma duvarı tüm yükseltiyi çevrelemiştir. Hellenistik Dönem'de inşa edilmiştir. Yer yer bazı parçalannın iyi durumda korunagelmiştir. Düzgün dörtgen bloklardan yapılan kent duvarı, kare şeklindeki kulelerle desteklenmiştir. Duvar yüzünde bazı yerlerde Roma Çağı'nda yapılmış olan harçlı onarım görülmektedir.
Kentin iki kapısı bugün de ayakta olup, birisi batıda, diğeri ise kuzeydedir. Bununla beraber daha başka kapılar da olmalıdır. Ayrıca güneydoğu uçta merdivenli bir giriş bulunuyordu.
Batı tepede etrafı kolonadlarla çevrilmiş küçük bir tapınak göze çarpar. Korinth düzeninde bir templum in antis olan yapının bugün yalnız temelleri durmaktadır. Tapınağın ölçüsü 7,50 x 16 m. olup, krepisi (platform) üç basamaklıdır. Friz, boğa başları ile desteklenen defne yapraklı dallardan oluşan girlandlarla süslenmiştir.
Tapınağın doğusunda 5,30 x 7,72 m. ölçüsünde bir sunak, dört yanında Dor düzeninde stoalar vardır. Stoalarla birlikte temenosun dış ölçüleri 17,10 x 38,15 m'dir. Doğu, batı ve güney stoaların dış yüzlerinde dükkânlar bulunuyordu. Stoaların, tapınağın ve temenosun aynı doğrultuda olmamaları şaşırtıcıdır. Bergama'daki Athena Temenosunun planını anımsatır. Roma sanatındaki geleneğe karşın bu şekildeki düzenleme, büyük bir olasılıkla, Notion halkının Hellenistik Dönem'de inşa edilmiş olan yapıların geleneksel stiline, Roma Çağı'nda da bağlı kalmalarından doğmuştur.
Önceleri yapının Klaros Apollon'una ait olduğu sanılmış, ama Fransız arkeologların ortaya çıkardığı bir yazıtın yardımıyla Athena'ya adandığı kanıtlanmıştır. Hadrian Dönemine tarihlenmektedir.
Athena Kutsal Yerinin kuzeydoğusunda küçük bir tapınağın kalıntıları bulunmaktadır. Ancak bu tapınağın hangi tanrıya sunulduğu bilinmemektedir.
Akropolde iki agora vardı; biri merkezde, bele inen yamaçta, diğeri ise doğuda idi; ancak, bunların her ikisi de iyi korunmuş herhangi bir kalıntıya sahip değillerdir.
Akropolün ortasında bulunan agoranın doğu tarafının hemen yanında, bir bouleuterionun kalıntıları yer almaktadır. Oturma sıraları içeren ve günümüze pek az kalıntı bırakan yapının adliye binası olduğu öne sürülmüştür. Oysa yapının agoraya bitişik konumu ve içindeki oturma yerlerinin kare biçimli mekânın üç kenarı boyunca düzenlenmesi, Priene ve Herakleia'daki senato binalarını anımsatmakta ve Notion'daki yapının da aynı işlevi taşıması daha güçlü bir olasılık gibi gözükmektedir.
Kentin tiyatrosu akropolün kuzeydoğu kısmında, doğudaki agoranın kuzeybatısına doğru olan bir bölgede bulunmaktadır. Yirmi yedi oturma sırası içeren bu küçük tiyatro, günümüze değin kazılmamıştır. Cavea, Yunan tiyatrolarındaki gibi yarım daireyi aşar. Helenistik Dönem'de inşa edilmiş ve Roma Döneminde geçirdiği onarım sırasında büyük yapısal değişiklikler olmuştur. Her ne kadar at nalı biçimi korunmuşsa da, Roma yapı stiline uyan kemerli bir diazoma ile tiyatro yeniden inşa edilmiştir. Yapının güney istinat duvarı, tonozlu geçiti ile ayakta kalmıştır. Sahne yapısına ait azımsayamayacağımız kalıntılar, şimdilik toprak altındadır.
Notion'un adını tarihe ilk kez yazdıran bir duvardır. Bu duvarı, Pers yanlıları kendilerini karşıtlarından ayırmak amacıyla inşa etmiştir. Kazısı yapılmamış duvarın yaklaşık konumu belirlenebilmektedir. Tiyatro ile agora arasında, yerleşmenin daraldığı kesimde bulunmalıdır. Bu kesimde, özellikle tiyatro yakınında kimi duvar kalıntılarına rastlanmıştır. Ancak bunlar kesin tanı için yeterli değildir. Büyük bir olasılıkla duvar, bunalımın bittiği günlerde, artık istenmeyen bir engel sayılarak yıkılmıştır.
Yerleşmenin kuzeyindeki tepenin batı yamaçlarında büyükçe bir nekropolis vardır. Mezarlar ya düşeylemesine toprağa ya da yataylamasına kayalara açılmış, ender olarak toprak üstüne inşa edilmiştir. Yerleşmenin batısında, ırmağın karşı yakasında, kıyıya yakın bir mağara ile karşılaşılır. Genişlik ve derinliği 15 m., yüksekliği 3.05 m.yi bulan mağaranın dibinde cılız, fakat içilebilir bir su kaynamaktadır. Pınarın üzerine bir kemer, çevresine de birtakım nişler açılmıştır. Antik çağda kutsal bir nitelik taşıdığı anlaşılan mağara ile ilgili herhangi bir bilgi edinilememektedir.
Notion, kıyıda yükselen ve birbirinden küçük bir toprak parçası (berzah) ile ayrılmış olan, üstü düz ve basık iki tepenin üzerinde 500 x 1000 m'lik bir alanda yer almaktadır. Kent, Klaros Tapınağı'ndan hemen hemen 2 km. uzaklıktadır.
Denizin yanı başında yükselen bir tepe üzerindeki konumu, yakınındaki küçük ırmağı ve vadideki mütevazı toprakları ile tipik bir erken dönem Yunan yerleşmesidir Notion.
Bir ören yeri olarak güzeldir. Akropolün üstünden, güneydeki Samos'a (Sisam), güneydoğudaki Kuşadası'na ve Efes'e doğru çok görkemli ve hakim bir manzarası vardır.
Kalıntılann göz alıcı bir nitelik taşıdığı söylenemez. Görünürdeki izler azdır. Ören yeri iyi bir şekilde korunmamıştır. 1921 yılında Charles Picard'ın başkanlığı altındaki bir Fransız araştırma heyeti burada çalışmıştır. Son yıllarda Erol Atalay kazılar yapmıştır. Genç yaşta ölen arkeoloğun ardından çalışmaları Selahattin Erdemgil yönetmektedir.
3.22 km. boyunca uzayıp giden bir savunma duvarı tüm yükseltiyi çevrelemiştir. Hellenistik Dönem'de inşa edilmiştir. Yer yer bazı parçalannın iyi durumda korunagelmiştir. Düzgün dörtgen bloklardan yapılan kent duvarı, kare şeklindeki kulelerle desteklenmiştir. Duvar yüzünde bazı yerlerde Roma Çağı'nda yapılmış olan harçlı onarım görülmektedir.
Kentin iki kapısı bugün de ayakta olup, birisi batıda, diğeri ise kuzeydedir. Bununla beraber daha başka kapılar da olmalıdır. Ayrıca güneydoğu uçta merdivenli bir giriş bulunuyordu.
Batı tepede etrafı kolonadlarla çevrilmiş küçük bir tapınak göze çarpar. Korinth düzeninde bir templum in antis olan yapının bugün yalnız temelleri durmaktadır. Tapınağın ölçüsü 7,50 x 16 m. olup, krepisi (platform) üç basamaklıdır. Friz, boğa başları ile desteklenen defne yapraklı dallardan oluşan girlandlarla süslenmiştir.
Tapınağın doğusunda 5,30 x 7,72 m. ölçüsünde bir sunak, dört yanında Dor düzeninde stoalar vardır. Stoalarla birlikte temenosun dış ölçüleri 17,10 x 38,15 m'dir. Doğu, batı ve güney stoaların dış yüzlerinde dükkânlar bulunuyordu. Stoaların, tapınağın ve temenosun aynı doğrultuda olmamaları şaşırtıcıdır. Bergama'daki Athena Temenosunun planını anımsatır. Roma sanatındaki geleneğe karşın bu şekildeki düzenleme, büyük bir olasılıkla, Notion halkının Hellenistik Dönem'de inşa edilmiş olan yapıların geleneksel stiline, Roma Çağı'nda da bağlı kalmalarından doğmuştur.
Önceleri yapının Klaros Apollon'una ait olduğu sanılmış, ama Fransız arkeologların ortaya çıkardığı bir yazıtın yardımıyla Athena'ya adandığı kanıtlanmıştır. Hadrian Dönemine tarihlenmektedir.
Athena Kutsal Yerinin kuzeydoğusunda küçük bir tapınağın kalıntıları bulunmaktadır. Ancak bu tapınağın hangi tanrıya sunulduğu bilinmemektedir.
Akropolde iki agora vardı; biri merkezde, bele inen yamaçta, diğeri ise doğuda idi; ancak, bunların her ikisi de iyi korunmuş herhangi bir kalıntıya sahip değillerdir.
Akropolün ortasında bulunan agoranın doğu tarafının hemen yanında, bir bouleuterionun kalıntıları yer almaktadır. Oturma sıraları içeren ve günümüze pek az kalıntı bırakan yapının adliye binası olduğu öne sürülmüştür. Oysa yapının agoraya bitişik konumu ve içindeki oturma yerlerinin kare biçimli mekânın üç kenarı boyunca düzenlenmesi, Priene ve Herakleia'daki senato binalarını anımsatmakta ve Notion'daki yapının da aynı işlevi taşıması daha güçlü bir olasılık gibi gözükmektedir.
Kentin tiyatrosu akropolün kuzeydoğu kısmında, doğudaki agoranın kuzeybatısına doğru olan bir bölgede bulunmaktadır. Yirmi yedi oturma sırası içeren bu küçük tiyatro, günümüze değin kazılmamıştır. Cavea, Yunan tiyatrolarındaki gibi yarım daireyi aşar. Helenistik Dönem'de inşa edilmiş ve Roma Döneminde geçirdiği onarım sırasında büyük yapısal değişiklikler olmuştur. Her ne kadar at nalı biçimi korunmuşsa da, Roma yapı stiline uyan kemerli bir diazoma ile tiyatro yeniden inşa edilmiştir. Yapının güney istinat duvarı, tonozlu geçiti ile ayakta kalmıştır. Sahne yapısına ait azımsayamayacağımız kalıntılar, şimdilik toprak altındadır.
Notion'un adını tarihe ilk kez yazdıran bir duvardır. Bu duvarı, Pers yanlıları kendilerini karşıtlarından ayırmak amacıyla inşa etmiştir. Kazısı yapılmamış duvarın yaklaşık konumu belirlenebilmektedir. Tiyatro ile agora arasında, yerleşmenin daraldığı kesimde bulunmalıdır. Bu kesimde, özellikle tiyatro yakınında kimi duvar kalıntılarına rastlanmıştır. Ancak bunlar kesin tanı için yeterli değildir. Büyük bir olasılıkla duvar, bunalımın bittiği günlerde, artık istenmeyen bir engel sayılarak yıkılmıştır.
Yerleşmenin kuzeyindeki tepenin batı yamaçlarında büyükçe bir nekropolis vardır. Mezarlar ya düşeylemesine toprağa ya da yataylamasına kayalara açılmış, ender olarak toprak üstüne inşa edilmiştir. Yerleşmenin batısında, ırmağın karşı yakasında, kıyıya yakın bir mağara ile karşılaşılır. Genişlik ve derinliği 15 m., yüksekliği 3.05 m.yi bulan mağaranın dibinde cılız, fakat içilebilir bir su kaynamaktadır. Pınarın üzerine bir kemer, çevresine de birtakım nişler açılmıştır. Antik çağda kutsal bir nitelik taşıdığı anlaşılan mağara ile ilgili herhangi bir bilgi edinilememektedir.
Herodotos’a göre Notion bir Aiol kentiydi ve Aioller bereketli toprağa sahip, ancak havası İyonlar'ınki kadar güzel olmayan ülkede yaşıyorlardı. Notion da Kolophon gibi, Attika-Delos deniz birliğinin bir üyesiydi.
Tarihi boyunca Notion bağımsız bir kent olduğu halde Kolophon’un bir parçası gibi görünmüştür. Örneğin Notion’a “Deniz üzerindeki Kolophon" ; “Yeni Kolophon" ya da "Güneydeki Kolophon" gibi adlar verilirken Kolophon kentinin adını ise eski ya da Kuzeydeki sözcükleri eklenerek iki kentin birbiriyle karıştırılması önlenmek istenmiştir.
Kolophon’un tahribinden sonra sosyo-ekonomik yönden giderek çok güçlü bir konuma gelmesine karşın, Notion hiçbir zaman sikke basmamıştır. Kentin, Attika - Delos Birliğine ödediği verginin azlığına ve sikke basmamış olmasına bakıldığında, Notion’un, en azından Lysimakhos dönemine değin, Kolophon’a kıyasla sosyo-ekonomik açıdan daha güçsüz bir konumda olduğu görülür. Kentin akropolünü çevreleyen 4 km uzunluğundaki kale kulelerle desteklenen sur Hellenistik dönemde inşa edilmiş, Roma döneminde de onarılmıştır. Kentin bugün için saptanmış olan ve ikisi de antik limana açılan kapılarından biri kuzeyde, diğeri ise batıda yer almakta, ayrıca surun güneydoğu köşesinde bir de merdivenli giriş bulunmaktadır.
Roma döneminde kentin, akropolün kuzeyinde yer alan tepenin eteklerine doğru yayıldığı anlaşılmaktadır. Kentin Hadrianus döneminde büyük imar çalışmaları içinde olduğu ve Athena Pollias tapınağının bu dönemde inşa edildiği bilinmektedir. Hellenistik tiyatronun da, yine bu dönemde Roma tiyatrosuna dönüştürüldüğü sanılmaktadır.
M.Ö. 4. yy.'ın üçüncü çeyreği içinde Anadolu’ya Büyük İskender ile gelen özgürlük ve barış dönemi, M.Ö. 323 yılında, onun ölümü ile son bulur. Bu tarihten itibaren Anadolu’daki Helen kentleri için çok karmaşık ve kanlı bir süreç başlar.
M.Ö. 3. yüzyılda Kolophon ile Notion, bir ortak vatandaşlık anlaşması yaparak politik bir birlik oluşturdular. Bu döneme tarihlenen yazıtlarda sıklıkla Notion’da yaşayan Kolophon'lu bireylerin adları geçmektedir.
Notion M.Ö. 218 yılında Pergamon kralı I. Attalos'a bağlanır. M.Ö. 196 yılında Suriye kralı Antiochos III’ün yönetimine girerse de M.Ö. 191 yıllarında tekrar Pergamon kralı Eumenes II’nin eline geçer. Apemeia barışı ( M.Ö. 188 ) ile de Magnesia savaşında Roma ve müttefiklerinin yanında yer aldığı için Notion’a özerk statü verilir.
M.Ö. 133 yılında başlayan ayaklanma sırasında Aristonikos donanması ile Notion’a gelir, akropolü ele geçirir ve kenti Romalıların Asya Eyaletine dahil eder.
Daha Büyük Haritayı Görüntüle
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder