Klaros ören yeri Notion'dan ve denizden 1.6 km. kuzeyde Kolophon'dan 13 km güneydoğuda yerleşmiştir. Hiçbir dönemde bir kent olamamıştır.
Kolophon'a bağlı topraklar içinde kalan Klaros, Apollon Tapınağı ve bunlarla ilgili diğer yapıları kapsar. Klaros'taki Apollon Tapınağı aynı zamanda kehanet yeri olduğundan Hellenistik Dönem ve özellikle Roma Çağında çok ünlü idi.
Deniz yönünden gelenler, kutsal ormanın başlangıcında M.Ö. 2. yüzyılda inşa edilmiş olan propylondan geçerek kutsal yola giriyorlardı. Yaklaşık kare bir yapı olan propylon Dor düzenindedir. Krepis üç basamaklıdır. Tapınağa dönük yüzünde iki sütunu vardır. Sütunların iç yüzlerinde M.S. 2. yüzyılda işlenmiş olan yazıtlar bulunmaktadır. Bunlar Anadolu, Trakya ve Doğu Avrupa'dan Apollon kâhinine danışmak üzere gelen heyetlerin listesini kapsamaktadır. Bundan başka, Tanrı Apollon'a ilahiler söyleyen erkek ve kız çocuklar ile gençlerin adları da bu sütunlar üzerine yazılmıştır.
Propylonun kuzeyinde kutsal yola ait bazı kaideler ile kaide temelleri bulunmaktadır. Yolun batısı tapınağa kadar kazılmıştır. Bu kısım geç dönemlerde inşaa edilmiştir. Burada Roma Çağı ileri gelenlerine ve özellikle Romalıların Asya Eyaleti valilerine ait kaideler, steller ve heykelleri içeren ticari işlere ayrılmış bir küçük anıt sırası düzenlenmiştir. Bunların arasındaki en önemli anıt, bir zamanlar içinde üç heykelin bulunduğu 8 m. genişliğinde, bütünü ile iyi korunmuş, yarım daire şekilli bir exedradır. Propylon sütunlarının üzerindekilere benzer yazıtlara, bu yarım daire şeklindeki yapıda da rastlanmaktadır.
Kuzeydoğuda ise Geç Roma Dönemi'ne ait olan evlerin kalıntıları görülmektedir.
Kutsal yol, tapınağın doğu cephesinde sona erer. Homeros'un dizelerine göre bu kutsal yer önemli bir kült merkezi idi. Tapınak bir tepe üzerinde inşa edilmeyip bir düzlükte yer almıştır. Aslında Anadolu'daki büyük tapınakların ve özellikle İyon tapınaklarının çoğu düzlük üzerine yapılmıştır. İyon tapınakları bir düzlükte daha güzel görülür. Fakat bu kez nedeni bu olamaz. Çünkü tapınağın mimarisi Dor düzenindedir. Nedeni burada kutsal bir kaynağın ve ormanın bulunmasıdır. Kutsal alan, antik dönemde Ales ya da Halesos adını taşıyan ve İonia'daki en soğuk suya sahip olduğu söylenen küçük bir ırmağın vadisinde kurulmuştur. Irmak çağımızda her kış taşmaktadır. Bu yüzden, yüzyıllar boyunca bıraktığı mil, kalıntıları büyük ölçüde örtmüştür. Nitekim, tapınağın konumu bile son yıllarda öğrenilebilmiştir.
Klaros bilicilik merkezi, Hıristiyan Döneminde de varlığını uzun süre koruyabilenlerden biridir. Sonunda tapınak bir deprem ile yıkılmış, kalıntılarını da zaman içinde ırmağın mili örtmüştür.
Tapınağın bir deprem sonucu çöktüğü bilinmektedir. Fransız kazıları, suyun kesintisizce yükselmesi nedeniyle güç koşullar altında sürdürülmüştür. Ören yerinin çok geçmeden yine mil ile kaplanacağından korkulmaktadır. Yağışlar sırasında su, tapınağın döşemesine dek yükselmektedir.
Tapınak 26 x 46 m. gibi büyük boyutlarda ve Dor düzeninde inşa edilmiştir. Uzun kenarlarında on bir, kısa kenarlarında ise altı sütun bulunan bir peripteros şeklinde inşa edilmiş olup, beş basamaklı bir krepis üstündedir. Bazı sütunlar, başlıkları ve tamburları ile yerde yatmaktadırlar. Yedi sütun başlığı ile 150 tambur bulunmuştur. Sütunların çapı 1,60 m'dir. Stilistik karşılaştırmalara göre tapınak 4. yüzyılın sonunda ya da Hellenistik Dönem'in başında inşa edilmiş olmalıdır. Architrav üzerindeki yazıta göre peripteros, İmparator Hadrian zamanında tamamlanmıştır. En iyi korunagelmiş kısım tapınağın doğu cephesidir. Başka yapılarda kullanılmak üzere, batı taraftan çok miktarda taş alınmıştır.
Cellada saptanan kalıntılardan bu yerde daha önceki devirlerde de Apollon'a ait bir tapınak bulunduğu anlaşılmaktadır. Cellanın içinde Apollon, Artemis ve Leto'nun kolosal ölçüdeki heykellerinin büyük parçaları bulunmuş olup, bunlar günümüzde yerlerinde durmaktadırlar. Roma İmparatorluk Döneminde basılan Kolophon sikkelerinde görülenlere göre bu parçaları tamamlamak olasıdır. Paralar üzerinde Apollon oturmuş ve sol elini bir gitara dayamış olarak tasvir edilmiştir. Sağ elinde defne dallarından bir demet tutan Apollon'un solunda annesi Leto, sağında ise omuzunda okluğu ile kızkardeşi Artemis ayakta durmaktadır. Ele geçen parçalardan da gerçekten Apollon'un oturduğu, diğer iki tanrıçanın da ayakta durdukları anlaşılmaktadır. Var olan kalıntılar Apollon heykelinin 7-8 m. yüksekliğinde olduğunu ortaya koymaktadır. Örneğin bacağı 3,50 m., sağ kolu 3,35 m. uzunluğundadır.
Tapınağın yaklaşık 24.4 m. doğusunda, 9 x 18,45 m. ölçülerinde büyük bir mermer sunak yer alır. Yüzeyinde iki ayrı kurban masasının izleri vardır. Masalardan biri Apollon'a, öbürü Dionysos'a aittir. Ortak tapım bir kez daha Delphi'yi anımsatır. Apollon kışın üç ay süreyle Delphi'yi bırakıp, güneş ışığından yararlanmak üzere kuzey rüzgârının ötesindeki Hyperborealılar ülkesine gidince, yerine Dionysos geçmiştir. Klaros'ta ele geçirilmiş olan bir decretum'dan, Apollon'a adanmış bayramların her beş yılda bir kutlandığı anlaşılmaktadır.
Tapınak ile sunak arasında kuzey-güney yönünde yerleştirilmiş 4 sıra halinde 100 adet hayvan bağlama bloğu bulunmaktadır. Üzerlerinde birer demir halkanın yer aldığı dikdörtgen formlu taş bloklar şimdiye dek bulunmuş olan tek örnektir ve kurban törenleri için yapılan düzenlemelerle ilgili bilgi vermesi açısından büyük önem taşımaktadır.
Sunağın kuzeyinde Dionysos'a adanmış, iyi durumda taştan bir güneş saati yer alır. Üzerinde Hellenistik Dönem'den bir agoranomosun (agorayı yöneten) sunu yazıtı bulunmaktadır. Sunağın güneyindeki bir yazıt Cicero'nun kardeşi, Asya Eyaleti Valisi ûuintus Tullius Cicero adına dikilmiştir. Daha güneyde çok iyi korunmuş bir exedra ile taştan bir koltuk görülmektedir. Koltuğun kol konulan yerleri kanatlı yılanlar şeklindedir.
Ana tapınağın kuzeybatısında İyon düzeninde küçük bir tapınak ve önünde sunak bulur. Tapınağın Klaros Artemis'ine adandığı, önündeki sunağın yanı başında ele geçen bir tanrıça heykeli üzerindeki yazıttan anlaşılmıştır. İ.Ö. 6. yüzyıl karakterleriyle kazınmış yazıt, heykelin Artemis'e sunulduğunu bildirmektedir. Sunuyu yapan kişi kültün ilk rahibi olduğuna göre tapınağın bu dönemde kurulduğu açıktır. Tapınakta bir kült heykeli ele geçmemiştir. Fakat sikkeler, Klaros Artemis'inin genel çizgileriyle Ephesos Artemis'ini andıran, kesinlikle Yunan-dışı bir ikonografyaya sahip olduğuna işaret etmektedir. Bu küçük tapınağın hemen yanında altı adet sunu taşı yer almaktadır. Bunlardan hepsi geç devirden olup, bir tanesi Poseidon Themeliouchos, bir diğeri de Miletli tanrıça Artemis Pythia için dikilmiştir.
Kazılarda gün ışığına çıkarılan heykel ve kabartmalar İzmir Arkeoloji Müzesi'nde sergilenmekte olup, çok güzel bir işçilik gösterirler. Bunlar arasında bir Hellenistik friz parçası ile her iki elinde kurbanlık bir dana tutan Arkaik Dönem'e ait bir erkek heykeli özellikle belirtilebilir.
Kolophon'a bağlı topraklar içinde kalan Klaros, Apollon Tapınağı ve bunlarla ilgili diğer yapıları kapsar. Klaros'taki Apollon Tapınağı aynı zamanda kehanet yeri olduğundan Hellenistik Dönem ve özellikle Roma Çağında çok ünlü idi.
Deniz yönünden gelenler, kutsal ormanın başlangıcında M.Ö. 2. yüzyılda inşa edilmiş olan propylondan geçerek kutsal yola giriyorlardı. Yaklaşık kare bir yapı olan propylon Dor düzenindedir. Krepis üç basamaklıdır. Tapınağa dönük yüzünde iki sütunu vardır. Sütunların iç yüzlerinde M.S. 2. yüzyılda işlenmiş olan yazıtlar bulunmaktadır. Bunlar Anadolu, Trakya ve Doğu Avrupa'dan Apollon kâhinine danışmak üzere gelen heyetlerin listesini kapsamaktadır. Bundan başka, Tanrı Apollon'a ilahiler söyleyen erkek ve kız çocuklar ile gençlerin adları da bu sütunlar üzerine yazılmıştır.
Propylonun kuzeyinde kutsal yola ait bazı kaideler ile kaide temelleri bulunmaktadır. Yolun batısı tapınağa kadar kazılmıştır. Bu kısım geç dönemlerde inşaa edilmiştir. Burada Roma Çağı ileri gelenlerine ve özellikle Romalıların Asya Eyaleti valilerine ait kaideler, steller ve heykelleri içeren ticari işlere ayrılmış bir küçük anıt sırası düzenlenmiştir. Bunların arasındaki en önemli anıt, bir zamanlar içinde üç heykelin bulunduğu 8 m. genişliğinde, bütünü ile iyi korunmuş, yarım daire şekilli bir exedradır. Propylon sütunlarının üzerindekilere benzer yazıtlara, bu yarım daire şeklindeki yapıda da rastlanmaktadır.
Kuzeydoğuda ise Geç Roma Dönemi'ne ait olan evlerin kalıntıları görülmektedir.
Kutsal yol, tapınağın doğu cephesinde sona erer. Homeros'un dizelerine göre bu kutsal yer önemli bir kült merkezi idi. Tapınak bir tepe üzerinde inşa edilmeyip bir düzlükte yer almıştır. Aslında Anadolu'daki büyük tapınakların ve özellikle İyon tapınaklarının çoğu düzlük üzerine yapılmıştır. İyon tapınakları bir düzlükte daha güzel görülür. Fakat bu kez nedeni bu olamaz. Çünkü tapınağın mimarisi Dor düzenindedir. Nedeni burada kutsal bir kaynağın ve ormanın bulunmasıdır. Kutsal alan, antik dönemde Ales ya da Halesos adını taşıyan ve İonia'daki en soğuk suya sahip olduğu söylenen küçük bir ırmağın vadisinde kurulmuştur. Irmak çağımızda her kış taşmaktadır. Bu yüzden, yüzyıllar boyunca bıraktığı mil, kalıntıları büyük ölçüde örtmüştür. Nitekim, tapınağın konumu bile son yıllarda öğrenilebilmiştir.
Klaros bilicilik merkezi, Hıristiyan Döneminde de varlığını uzun süre koruyabilenlerden biridir. Sonunda tapınak bir deprem ile yıkılmış, kalıntılarını da zaman içinde ırmağın mili örtmüştür.
Tapınağın bir deprem sonucu çöktüğü bilinmektedir. Fransız kazıları, suyun kesintisizce yükselmesi nedeniyle güç koşullar altında sürdürülmüştür. Ören yerinin çok geçmeden yine mil ile kaplanacağından korkulmaktadır. Yağışlar sırasında su, tapınağın döşemesine dek yükselmektedir.
Tapınak 26 x 46 m. gibi büyük boyutlarda ve Dor düzeninde inşa edilmiştir. Uzun kenarlarında on bir, kısa kenarlarında ise altı sütun bulunan bir peripteros şeklinde inşa edilmiş olup, beş basamaklı bir krepis üstündedir. Bazı sütunlar, başlıkları ve tamburları ile yerde yatmaktadırlar. Yedi sütun başlığı ile 150 tambur bulunmuştur. Sütunların çapı 1,60 m'dir. Stilistik karşılaştırmalara göre tapınak 4. yüzyılın sonunda ya da Hellenistik Dönem'in başında inşa edilmiş olmalıdır. Architrav üzerindeki yazıta göre peripteros, İmparator Hadrian zamanında tamamlanmıştır. En iyi korunagelmiş kısım tapınağın doğu cephesidir. Başka yapılarda kullanılmak üzere, batı taraftan çok miktarda taş alınmıştır.
Cellada saptanan kalıntılardan bu yerde daha önceki devirlerde de Apollon'a ait bir tapınak bulunduğu anlaşılmaktadır. Cellanın içinde Apollon, Artemis ve Leto'nun kolosal ölçüdeki heykellerinin büyük parçaları bulunmuş olup, bunlar günümüzde yerlerinde durmaktadırlar. Roma İmparatorluk Döneminde basılan Kolophon sikkelerinde görülenlere göre bu parçaları tamamlamak olasıdır. Paralar üzerinde Apollon oturmuş ve sol elini bir gitara dayamış olarak tasvir edilmiştir. Sağ elinde defne dallarından bir demet tutan Apollon'un solunda annesi Leto, sağında ise omuzunda okluğu ile kızkardeşi Artemis ayakta durmaktadır. Ele geçen parçalardan da gerçekten Apollon'un oturduğu, diğer iki tanrıçanın da ayakta durdukları anlaşılmaktadır. Var olan kalıntılar Apollon heykelinin 7-8 m. yüksekliğinde olduğunu ortaya koymaktadır. Örneğin bacağı 3,50 m., sağ kolu 3,35 m. uzunluğundadır.
Tapınağın yaklaşık 24.4 m. doğusunda, 9 x 18,45 m. ölçülerinde büyük bir mermer sunak yer alır. Yüzeyinde iki ayrı kurban masasının izleri vardır. Masalardan biri Apollon'a, öbürü Dionysos'a aittir. Ortak tapım bir kez daha Delphi'yi anımsatır. Apollon kışın üç ay süreyle Delphi'yi bırakıp, güneş ışığından yararlanmak üzere kuzey rüzgârının ötesindeki Hyperborealılar ülkesine gidince, yerine Dionysos geçmiştir. Klaros'ta ele geçirilmiş olan bir decretum'dan, Apollon'a adanmış bayramların her beş yılda bir kutlandığı anlaşılmaktadır.
Tapınak ile sunak arasında kuzey-güney yönünde yerleştirilmiş 4 sıra halinde 100 adet hayvan bağlama bloğu bulunmaktadır. Üzerlerinde birer demir halkanın yer aldığı dikdörtgen formlu taş bloklar şimdiye dek bulunmuş olan tek örnektir ve kurban törenleri için yapılan düzenlemelerle ilgili bilgi vermesi açısından büyük önem taşımaktadır.
Sunağın kuzeyinde Dionysos'a adanmış, iyi durumda taştan bir güneş saati yer alır. Üzerinde Hellenistik Dönem'den bir agoranomosun (agorayı yöneten) sunu yazıtı bulunmaktadır. Sunağın güneyindeki bir yazıt Cicero'nun kardeşi, Asya Eyaleti Valisi ûuintus Tullius Cicero adına dikilmiştir. Daha güneyde çok iyi korunmuş bir exedra ile taştan bir koltuk görülmektedir. Koltuğun kol konulan yerleri kanatlı yılanlar şeklindedir.
Ana tapınağın kuzeybatısında İyon düzeninde küçük bir tapınak ve önünde sunak bulur. Tapınağın Klaros Artemis'ine adandığı, önündeki sunağın yanı başında ele geçen bir tanrıça heykeli üzerindeki yazıttan anlaşılmıştır. İ.Ö. 6. yüzyıl karakterleriyle kazınmış yazıt, heykelin Artemis'e sunulduğunu bildirmektedir. Sunuyu yapan kişi kültün ilk rahibi olduğuna göre tapınağın bu dönemde kurulduğu açıktır. Tapınakta bir kült heykeli ele geçmemiştir. Fakat sikkeler, Klaros Artemis'inin genel çizgileriyle Ephesos Artemis'ini andıran, kesinlikle Yunan-dışı bir ikonografyaya sahip olduğuna işaret etmektedir. Bu küçük tapınağın hemen yanında altı adet sunu taşı yer almaktadır. Bunlardan hepsi geç devirden olup, bir tanesi Poseidon Themeliouchos, bir diğeri de Miletli tanrıça Artemis Pythia için dikilmiştir.
Kazılarda gün ışığına çıkarılan heykel ve kabartmalar İzmir Arkeoloji Müzesi'nde sergilenmekte olup, çok güzel bir işçilik gösterirler. Bunlar arasında bir Hellenistik friz parçası ile her iki elinde kurbanlık bir dana tutan Arkaik Dönem'e ait bir erkek heykeli özellikle belirtilebilir.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder